14 listopada odbyło się kolejne spotkanie w ramach cyklu „Jak ocalić Miasto Ogród Włochy?”. Mieszkańcy i zaproszeni goście rozmawiali m.in. o rewitalizacji we Włochach, małej architekturze w przestrzeni miejskiej i walce z chaosem reklamowym.

Organizatorem spotkania „Jak ocalić Miasto Ogród Włochy?”, które odbyło się w Artystycznym Domu Animacji Ada, było Stowarzyszenie Sąsiedzkie Włochy. Wśród gości pojawili się m.in. burmistrz Włoch Michał Wąsowicz i Bartłomiej Socha z Urzędu Dzielnicy Włochy, Wojciech Kłosowski – ekspert samorządowy ds. rewitalizacji, Wojciech Wagner – Naczelnik Wydziału Estetyki Przestrzeni Publicznej w Urzędzie m.st. Warszawy, Marek Mikos – Dyrektor Biura Architektury i Planowania Przestrzennego w Urzędzie m.st. Warszawy, Jan Franciszek Cieślak ze Stowarzyszenia Kulturotwórczego Miastodwa oraz Michał Skrobot z Katedry Sztuki Krajobrazu SGGW.

Jak oczyścić przestrzeń miejską z reklam?

Chaos i nadmiar reklam w przestrzeni polskich miast jest od wielu lat krytykowany przez mieszkańców i organizacje społeczne (a ostatnio coraz częściej przez samych urzędników). Zasadniczym problemem pozostawał do tej pory brak realnych narzędzi, za pomocą których samorządy mogłyby walczyć z reklamami. Jednak w tym roku weszła w życie długo oczekiwana tzw. ustawa krajobrazowa, która takie narzędzia daje. W jej ramach rady gmin otrzymały kompetencje do przyjmowania uchwał o zasadach i warunkach sytuowania obiektów małej architektury, tablic reklamowych, urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń. Rada Warszawy 17 września 2015 roku podjęła decyzję o rozpoczęciu prac nad takim dokumentem. Kwestia uchwały jest o tyle ważna, że to ona w praktyce stworzy zasady obecności reklam na warszawskich ulicach. Po stronie Urzędu Miasta za jej przygotowanie odpowiada Biuro Architektury i Planowania Przestrzennego , w tym Wojciech Wagner – naczelnik Wydziału Estetyki Przestrzeni Publicznej w Urzędzie m.st. Warszawy, który podczas spotkania opowiedział mieszkańcom o celach przyświecających planowanym regulacjom. Nie najlepszą informacją jest fakt, iż na uchwałę trzeba będzie jeszcze sporo poczekać. Do konsultacji społecznych trafi prawdopodobnie w I połowie 2016 roku, a jej ostateczny kształt będzie pewnie gotowy za około rok. Bez tej uchwały niestety wciąż niewiele się zmieni na warszawskich ulicach.

Przewodnik po estetycznych szyldach

Niezwykle ciekawym projektem są szykowane przez Stowarzyszenie Miastodwa we współpracy z warszawskim ratuszem i Stowarzyszeniem Miasto Moje A W Nim „Wytyczne dobrych praktyk dla szyldów i reklam warszawskich”. Podobne opracowania powstały już m.in. w Amsterdamie, angielskim Leicestershire czy naszym rodzimym Gdańsku i w Łodzi. W kontekście niskiej jakości szyldów w przestrzeni Warszawy, a także braku dostępu do dobrych wzorców w tym zakresie, publikacja ta wydaje się być szczególnie potrzebna. Jan Franciszek Cieślak ze Stowarzyszenia Miastodwa podkreślił, że przewodnik będzie miał kompleksowy charakter, będzie łatwy w korzystaniu, będzie uwzględniał lokalny kontekst, a zawarte w nim propozycje będą miały realistyczny charakter. Przewodnik będzie zawierał zasady uwzględniające typy nieruchomości, typy umiejscowienia szyldów, a także rodzaje samych szyldów. Publikacja będzie skierowana do przedsiębiorców, urzędów, projektantów oraz organizacji społecznych.

Rewitalizacja to nie tylko remonty 

W listopadzie weszła w życie ustawa o rewitalizacji, która ma uporządkować i skoordynować podejście do tego obszaru. Nowa ustawa wprowadza m.in. pojęcie Gminnych Programów Rewitalizacji. Będą one podstawowym narzędziem prowadzenia rewitalizacji, zapewniającym jej kompleksowość oraz działania w ścisłej współpracy ze społecznością lokalną. Ich podstawą powinno być wyznaczenie obszarów wymagających działań oraz przedstawienie całościowej strategii ich prowadzenia. Programy będą podejmowane przez rady gminy w formie uchwały o randze nadrzędnej wobec planów zagospodarowania przestrzennego. Warto podkreślić, iż obowiązujący obecnie w Warszawie Zintegrowany Program Rewitalizacji Warszawy do 2022 roku został przyjęty przed wejściem w życie ustawy rewitalizacyjnej, nie przewiduje zatem takich narzędzi, o których mówi ustawa. Obecny na spotkaniu Wojciech Kłosowski – ekspert samorządowy ds. rewitalizacji, podkreślił, że na proces rewitalizacji należy patrzeć kompleksowo. Nie tylko przez pryzmat odnawiania budynków, ale także w aspekcie społecznym, środowiskowym, gospodarczym i technicznym. Miasto bowiem – jak pisał Święty Augustyn – to nie tylko mury i ulice, ale także ludzie i ich marzenia. Wojciech Kłosowski zaprezentował przykłady nieudanych rewitalizacji w polskich miastach i częstych błędów polegających chociażby na betonowaniu placów i likwidacji zieleni, co w praktyce odstrasza mieszkańców i przeciwdziała ożywaniu tych miejsc.    

Jaka rewitalizacja we Włochach?

Podczas spotkania Burmistrz Michał Wąsowicz i Bartłomiej Socha z Urzędu Dzielnicy Włochy podsumowali przebieg realizacji Mikroprogramu Rewitalizacji Dzielnicy Włochy w latach 2005-2013. Te same włochowskie obszary, które zdiagnozowano jako krytyczne w roku 2010 roku, czyli wysokie Okęcie, Fort Włochy V i niewielki obszar Nowych i Starych Włoch wpisano do uchwalonego we wrześniu 2015 r. a obowiązującego do 2022 r. Zintegrowanego Programu Rewitalizacji m.st. Warszawy. Wśród problemów, z którymi musi się zmierzyć dzielnica prelegenci wymienili ubóstwo, długotrwałe bezrobocie, renowację terenów rekreacyjnych, modernizację budynków i odtworzenie terenów zielonych. Dzielnica planuje pozyskać środki na finansowanie działań rewitalizacyjnych m.in. z Europejskiego Funduszu Społecznego i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Wśród konkretnych planów dla obszaru Starych i Nowych Włoch jest m.in. wystąpienie przez Urząd Dzielnicy o środki z UE na rewitalizację tzw. Ogrodów Kosmosu. W ramach tzw. „działań miękkich” Urząd planuje z kolei przygotowanie i złożenie projektów dot. bezpłatnych szkoleń informatycznych i językowych, które będą skierowane do mieszkańców Włoch. Niektóre projekty rewitalizacyjne, które będą realizowane przez przedsiębiorstwa, wspólnoty mieszkaniowe czy spółdzielnie również mogą liczyć na środki z UE lub funduszy ochrony środowiska – jednak każdy z tych przypadków będzie wymagał odrębnej analizy. Przedstawiciele Urzędu Dzielnicy zaoferowali tu wsparcie informacyjne na temat możliwych źródeł finansowania.

Mała architektura w miastach-ogrodach

Mała architektura odgrywa ważną rolę społeczną w przestrzeni publicznej. Ożywia ją  stwarzając preteksty i miejsca do spotkań, urozmaica wprowadzając nowe wartości wizualne i nadaje unikalny charakter. Michał Skrobot z Katedry Sztuki Krajobrazu SGGW zaprezentował mieszkańcom przykłady małej architektury z angielskich miast-ogrodów: Letchworth i Welwyn. Nasze polskie doświadczenia dziejowe spowodowały, iż dopiero od niedawna możemy mówić o przestrzeni publicznej, jako o dobru wspólnym, o dobru, które szanujemy i o które dbamy. W ramach dyskusji mieszkańcy i zgromadzeni goście rozważali czy możliwe byłoby stworzenie unikalnej tożsamości wizualnej miasta-ogrodu Włochy, na którą składałyby się zarówno elementy małej architektury jak i cały odrębny system identyfikacji wizualnej.    

Jaki plac przy stacji PKP Włochy?

Spotkanie było też okazją do zapoznania się ze stanowiskiem Prezydent Warszawy w sprawie przyszłości terenu przy dworcu PKP Warszawa Włochy. Plan zagospodarowania przestrzennego dla tego obszaru (tzw. plan Tynkarska), został unieważniony przez Wojewodę Mazowieckiego w kwietniu 2015 roku. Dyrektor Biura Architektury i Planowania Przestrzennego m.st. Warszawy Marek Mikos poinformował zgromadzonych w Adzie mieszkańców o zgodzie Prezydent Warszawy na wydzielenie z planu Tynkarska terenu placu przy stacji i przeprowadzenie dla niego odrębnej procedury planistycznej. O takie rozwiązanie wnioskowało Stowarzyszenie Sąsiedzkie Włochy. Po rozmowach z PKP i władzami dzielnicy oraz z Oddziałem Warszawskim Stowarzyszenia Architektów Polskich, na początku przyszłego roku zostaną przeprowadzone warsztaty projektowe z udziałem mieszkańców, podczas których będą mogli oni wyrazić swoje oczekiwania względem wyglądu tego terenu. Wszyscy mamy nadzieję, że doczekamy się wreszcie przekształcenia placu w reprezentacyjną przestrzeń miejską spełniającą aspiracje lokalnej społeczności.

Spotkanie „Jak ocalić Miasto Ogród Włochy” było częścią realizowanego przez Stowarzyszenie  Sąsiedzkie Włochy projektu „Aktywni mieszkańcy kształtują przestrzeń Miasta Ogrodu Włochy” w ramach programu Obywatele dla Demokracji” finansowanego ze środków Europejskiego Obszaru Gospodarczego.